DEEL 1 - Hakuna matata; eternal phase of denial!?

Hakuna matata: eternal fase of denial!?
Onder dwang van de drukkende hitte bewegen de mensen zich langzaam voort over wegen van zand, klei en steen. Armoede, krottenwijken met zwervende kinderen en dieren, en relatieve luxe wisselen er elkaar af, islamieten en christenen leven er vredig naast elkaar en het verkeer beweegt als een trage massa door de kronkelende stegen en onbegaanbare wegen. De bedelaars bedelen er, de verkopers verkopen er, de dieven stelen er, de hoeren werken er. God heeft deze plek lange tijd geleden verlaten of Hij bestaat niet.
44 uur in touw, geen slaap, Brussels, Parijs, Ethiopië en de eerste ervaringen met Dar-es-Salaam; we zijn een beetje in de war.


Wat zich in de 44 uur afspeelde...


Departure, all that you can't leave behind
John Denver pleegde een aanslag op mijn oren met Leaving on a jetplane. Laat dat geen voorbode zijn, want we weten allemaal hoe good ol' John aan zijn eind is gekomen. Mijn moeder had zich vergist in de tijd, niet voor de eerste keer overigens, en zat al beneden te ontbijten. Ik vond het echter nog te vroeg om eten door mijn keel te duwen, dus verzamelde ik broodjes voor onderweg. Een uur later tooiden mijn ouders we naar Weert om mijn reisgenoot daar te ontmoeten. Afscheid, een noodzakelijk kwaad. Van thuis weg gaan is nooit leuk, want je laat alles achter wat je het hardst nodig hebt, en dus wegen de eerste loodjes het zwaarst en niet de laatste.

Brussels Airport, kiss and drive
De ouders van Bart brachten ons naar Brussel. Al snel keerden we Nederland de rug toe en met het ontwaken van de dag drong het besef van deze reis zich steeds meer aan me op. Een duik in het diepe; springen, vallen, niets anders kunnen dan het gewoon laten gebeuren. Het weer in Brussel was troosteloos met een grauwe lucht en naar ik geloof natte sneeuw. Bagage om de schouders, koffer aan de hand, een vlug afscheid en toen betraden we het vliegveld.

Flight to Heathrow London: Cancelled
Een fijne verwelkoming. Londen, chaos, ontlasten, vermijden, annuleren. De sneeuwstorm van de dag ervoor had duidelijk impact. Voorbarige gedachten drongen al aan me op en ik herinnerde me meteen het Sheritan Hotel op het vliegveld. Zouden ze een zwembad hebben? Hoe zou het eten zijn? Maar gelukkig voor ons pioniers bleken de Belgen niet zo dom als ze in moppen pretenderen te zijn. De dames achter de counter regelden namelijk voor ons via een kleine omweg een grote vertraging. Tien uur wachttijd, bedankt! In plaats van de Britten waren het nu de Ethiopiërs die ons verder op weg zouden helpen. Hartstikke gaaf natuurlijk, want deze reis stelde ons een nachtelijk Parijs en een tussenstop in Ethiopië in het vooruitzicht. Daar komen we namelijk niet elke dag en ik droomde altijd al van een ontmoeting met mijn idool. Wie dat is, lees je later...


United by rainworms, divided by society
Om de tijd te doden besloten we om onder het genot van een biertje ons als een stel hongerige kippen op regenwormen te storten. Kippetje Bart werd echter afgetroefd door Kippetje Tom, die haantjesgedrag vertoonde door eens flink met zijn poten op de grond te stampen. Warempel kwamen de regenwormen een voor een uit de aardkloot tevoorschijn en was de victorie meerdere malen een feit. Zowel geluk als statistiek spelen een rol bij dit spel, maar ze hebben niets met elkaar te maken.

Lunch, think picky act Dutch
Vanwege Londense incompetentie hadden we van de Belgische dames achter de counter enkele coupons ontvangen om een lunch te nuttigen. Eten! We laveerden onze bagagekar naar de dichtstbijzijnde lunchroom en gingen zoals het een doorsnee Nederlander betaamt op de kleintjes letten. Acht euro te spenderen, geen teruggave. Dat was even rekenen geblazen, maar uiteindelijk leverde ik slechts 20 eurocent in. Schouderklopje voor Kitlke. Een broodje meatball, die overigens koud was, en een broodje met kipfilet. Ja, het humeur van de man gaat door de maag en de meatball was in no time verorberd. Burrrp!

Koos, homefront and Liesje
De eerste die me stoorde tijdens het eten was Koos. Ook hij begint aan weer een grote reis – deze keer ook naar Afrika, zo zuidelijk als hij maar kan komen – en we wensten elkaar nog even een voorspoedige reis en een leerzame afstudeerstage toe. Dat herinnerde me er aan om het thuisfront nog eens proberen te bereiken om te vertellen dat enkele plannen gewijzigd waren. Ik zag namelijk al voor me hoe moeder gekluisterd aan teletekst zit, Bitchy Airways in de gaten houdend, cancelled flight opmerkt en dan met de onvermijdelijke gedachte zit: waar hangt die snotaap uit! Voorkomen is beter dan genezen. Als laatste beantwoordde ik de gemiste oproep van Liesje, een Belgische vriendin die ik regelmatig spreek en die me wilde uitzwaaien maar met koorts in bed lag op haar vrije dag. Beterschap en bedankt voor het belletje, meid!

Dovid Goldstein, the Israëlic landwalker
Net op het moment dat Bart en ik in kakten, van het wachten, het lunchbroodje en het pilsje, werden we aangesproken door een man die zich later voorstelde als Dovid Goldstein. Deze Joodse man, met zijn markante, Joodse kop, ging weliswaar slordig gekleed en had een zweem van cyder om zich heen, maar bleek zowaar een wereldburger te zijn met een interessante visie op onze wereld. Het gesprek ontwikkelde zich naargelang in de richting van een ontluikend bewustzijn onder de mensen, iets waarin ik me interesseer. Hij verhaalde tevens over levenservaringen, was oprecht geïnteresseerd in ons doel en nodigde ons zelfs uit om hem eens op te zoeken in Israël. Na een uur of wat was het tijd om onze wegen te scheidden. We wisselden nog gegevens uit en zo werd deze ontmoeting er vooralsnog één zonder einde. To be continued...maybe in Safat, Israël

Check in, fucking finally
Kort na de bijzondere ontmoeting met Dovid, volgens Hebreeuws vernoemd naar de Joodse David, konden ook Bart en ik in gaan checken. Na tien uur kregen we onze boarding-pas. (woordgrapje!) Door alle omzettingen hadden we allang ons originele ticket niet meer maar een provisorisch, handgeschreven formulier. Hakuna matata: geen probleem. Het formaat en gewicht dat mijn handbagage inmiddels had gekregen – ik droeg nog enkele spullen van Bart met me mee – baarde ons lichte zorgen. Echter, waar je over begint, komt wellicht nooit ter sprake. Zo werkt het leven op Fontys ook en dus was het wederom: hakuna matata! Weet je, deze kreet begint me te bevallen. Vervolgens regelde de deerne die ons hielp het ook nog zo dat onze grote bagage rechtstreeks naar Dar-es-Salaam zou gaan. Wij mochten ons over een uur melden bij Gate-B. Een biertje om het af te leren dan...

Bordercontroll and douane
Uiteindelijk was het moment daar om afscheid te nemen van onze bagagekar. In korte tijd was deze metalen ezel een dierbare rafiki van ons geworden. Het afscheid viel ons zwaar, het legde immers weer druk op onze schouders. Twee wantrouwige ogen keken me vanachter het plastic raam aan. “Paspoort en boardingpass als het u belieft” - ik gaf de documenten - “Zet uw petje eens af, meneer” - allé omdat gij het bent - “bent u naar de kapper geweest soms?” - zucht - “fijne reis.” Daarna kwam mijn favoriet, de douane. Het is werkelijk bescheurend om te zien hoe mensen zich als vee door de douane laten leiden. Als zenuwachtige schapen stappen ze door de scan, bang dat naast verboden voorwerpen het apparaat ook de meest duistere geheimen aan het licht brengt. Iedereen heeft immers geheimen, nietwaar? Maar ook hier weer: hakuna matata. Natuurlijk, de eerste vlucht was afgelast, wat we overigens konden voorzien en we werden op een flinke vertraging getrakteerd, maar daarna was alles prima. Echter, good things never last long...zegt men.

Point of no return, cloud nine and useless seatbelts
... dat is pas wanneer je de gordel in het vliegtuig aantrekt om je middel en je voelt hoe de stalen vogel een sprint trekt om de nacht te doorklieven. Overigens, de gordels begrijp ik niet. In geval van een ramp ga je mij niet wijsmaken dat die krengen voorkomen dat ik door een steekvlam geflambeerd word, in geval van een ramp. Vliegtuigen, een bron van frustraties. Ik deed de gordel om – te strak en dan weigerde dat verrekte ding zich soepeler op te stellen, als een halsstarrige docent – en vervolgens zat ik te zoeken naar die ene houding die me vrijwaart van acute krampaanvallen, om ten slotte tot de conclusie te komen dat deze houding er niet is. Bwaaahh! Het is maar goed dat ik een tolerant persoon ben... Ja, het was eindelijk zover, na deze reis maanden in het vooruitzicht gehad te hebben: we stegen op, heading for cloud nine.

Stewardessess, a fucking frenchman and meals
Een niet te vergeten frustratie vormden natuurlijk ook de maaltijden in het vliegtuig. Ik kreeg de taak om met de bewegingsruimte van een kip in de legbatterij, met plastic bestek, boter zo hard als de handen van havenarbeiders en voedsel dat op elkaar gepropt was te eten. Ach, alles heeft zijn charme. Het een net iets minder dan het ander dan wel. Een aspect van de reis dat beduidend meer charme bezat dan de maaltijden, bleken de stewardessen van Ethiopian Airlines. We kwamen afzonderlijk van elkaar stilzwijgend tot de conclusie dat Afrikaanse vrouwen toch echt wel mooi zijn. Hoe we dat van elkaar wisten? Simpel, toen er weer een passeerde was het té toevallig dat we wat last kregen van onze nek waardoor we deze moesten buigen. Bart en ik werden in de staart van het vliegtuig weggestopt, naast een Fransman. Het behoeft geen nadere uitleg hoe ik over deze mensen denk. Bwaaahh! In het begin had ik nog goede hoop dat het stuk stokbrood ons zou verlaten wanneer we onze tussenstop in een nachtelijk Parijs, wat ons een prachtig uitzicht verschafte, gingen maken. Helaas, geen hakuna matata dit keer. Neen, meneer bleef zitten waar hij zat. Diep in de nacht, toen ik eindelijk de motoren van het vliegtuig was vergeten, de stewardessen wist te negeren en ik de heerlijke, gezapige smaak van slaap – opgedroogd speeksel – in mijn mond had, hoorde ik hem: “Excusez moi, I g'have to use thé toilet.” Duizend bommen en granaten! Kon die wijnton het niet nog even ophouden? “Non, mission impossible.”

Patricia and Demi, new friends (½)
Tijdens de lange vlucht van Parijs naar Ethiopië zat aan de andere kant van het gangpad een jonge moeder met een dochter. Zij sprak overigens Frans, maar was Belgisch, dus daar kon ik mee leven. Ik geraakte in gesprek met haar en kwam zodoende te weten dat zij op weg was naar Congo, om daar te werken en samen te zijn met haar partner. Haar dochter, bijna drie jaar oud en Afrikaans van uiterlijk, ondernam voor de eerste keer deze lange reis. Dat maakte Patricia, haar naam, nerveus. Ze liet Demi languit liggen over hun stoelen, zodat ze kon slapen. Het kind viel vlug in slaap om vlak voor de landing gewekt te moeten worden. Patricia vroeg me of ik haar kon helpen bij het uitstappen, of ik haar dochtertje bij de hand wilde nemen de trap af. Vanzelfsprekend. En dan krijg je het mooie van kinderen: ze vertrouwen je meteen. Het kind klampte zich vast aan mijn been en liet me haar optillen. Bijzonder.

Sahara, shivers and Starvin' Marvin..?
Afrika is een mooi continent om op neer te kijken... Onder ons zagen we de onmetelijke Sahara en vervolgens Addis Ababa, een stad midden in de woestijn. En toen zag ik het, het was mijn eerste ontmoeting met de andere wereld. Ik had ze natuurlijk regelmatig voorbij zien komen op het nieuws, maar om ze met eigen ogen hutje mutje op elkaar te zien – zij noemen het woningen, maar wij gebruiken ze nog niet als afvalbak – dat was weer een heel ander verhaal. Krotwijken. Dat werkte wel even op me in. Goed, eenmaal aan de grond en nadat ik Demi had geholpen, keek ik uit naar mijn idool: Starvin' Marvin. Geen ontmoeting met hem, maar wel met het klimaat. De warmte nam beslag van me, al was dat niet zo gek na de winter in Nederland. Een busje bracht ons naar het gebouw.

Patricia and Demi, new friends (2/2)
We spraken af bij elkaar te blijven, om een souvenir te vinden, wat te gaan drinken en samen door de douane te gaan voor onze volgende vlucht. Zij moesten een andere hebben dan wij, maar konden wel door dezelfde douane. Ik zag een souvenirshop en besloot daar eens op mijn gemak te gaan kijken. Het meisje volgde me op de voet, pakte zonder aarzeling mijn hand vast – vertederend, toch wel – en ze lachte en klom in mijn been en gaf me spulletjes waarvan ze dacht dat ik ze mooi vond. Uiteindelijk vond ik Ethiopische thee en een traditioneel, kleurrijk hoedje, van ruw materiaal. Negen dollars. Normaal gesproken doe je het, maar nu was ik er te moe voor, dus besloot ik hier niets op af te dingen. Vervolgens namen we met zijn vieren plaats in lunchroom nog wat te drinken te nemen. Voordat ik het in de gaten had, moesten we al door de douane geloodst worden. Zelfs mijn schoenen moesten uit – ondanks dat ik hen met woord en gebaar ervan probeerde te overtuigen dat ik dat beter niet kan doen – en na het poortje vond men het ook nog nodig om me handmatig door te lichten. Ach ja, safety first. Het kind was verdrietig – aw, zeggen de lezers thuis – want ze wist dat we niet verder zouden reizen samen. Gelukkig voor haar moesten we nog even wachten in de wachtruimte. Daar vervolgden we ons gesprek en bleef Demi op en over ons heen dartelen. Toen kwam het moment waarop we overhaast afscheid moesten nemen, omdat Patricia en Demi eerder vertrokken dan wij. We konden haar nog snel onze mailadressen geven, ze wilde contact houden, en voor ik het wist plantte het meisje een kus op mijn mond. Aw, alweer. Niet veel later mochten ook Bart en ik weer richting het vliegtuig. Oh ja, niet te vergeten, vlak voor vertrek moest ik nog even vlug naar het toilet. Ik zal er niet teveel woorden aan vuil maken, maar de eerste was hard en de rest kon je drinken...

Final destination, Dar-es-Salaam; Barts and Tom, but there's only two of us...
Ik heb amper één stap uit het vliegtuig gezet of ik krijg al een enorme klap in mijn gezicht van de warmte. Ik voel me moe van de reis, lamgeslagen door de benauwende hitte, ja, ik ben klaar op een onvervalste faceplant te gaan maken, maar besluit dat op het laatste moment toch maar niet te doen. Niemand heeft er immers baat bij. De sluis leidt ons naar een ruimte waar veel mensen op elkaar staan. Stel je een sauna voor, maar dan beter, hier dragen ze tenminste nog kleren. Mejuffrouw achter het plastic glas snapt niets van ons visum, keurt het af, maar laat ons doorgaan met de mededeling dat we niet vergeten een nieuwe aan te vragen. Zucht, zeventig euro dag dag. Eenmaal buiten valt mijn oog meteen op het bordje dat voor ons is bedoeld: Barts Tom. Maar we zijn maar met zijn tweetjes. Ach, communicatiefout. Winji en Brian, de twee mannen die ons afhalen van het vliegveld, begroeten ons hartelijk. Het is fijn eindelijk de persoon achter de mailtjes in levende lijve te ontmoeten. Brian Mkude, priester in Dar-es-Salaam, is sinds een jaar slecht ter been vanwege een hersenbloeding maar dat heeft geen enkel effect op zijn humeur merk ik al snel. Altijd vrolijk, altijd met een lach en nooit, maar dan ook werkelijk nooit, klagen over het feit dat hij amper kan lopen. Om een beeld te schetsen: als wij in Nederland ons in de vijfde versnelling voortbewegen en de gemiddelde Tanzaniaan de derde versnelling prima geschikt vindt, kan Brian niet meer voorbij de eerste versnelling komen. Ik knijp mezelf, ja, ik ben er echt!

The other world and 'The force, I have!'
Per jeep reizen we af naar Kibangu Pariss, de plek waar we in elk geval de eerste week zullen blijven. Het regent, al is dat maar voor even. In Kibangu ligt overigens het nederige (lees: prachtig en ruime) stulpje van Brian Mkude. Op enkele geasfalteerde wegen zijn de straten slecht in Dar-es-Salaam en bestaan ze uit klei en zand en steen. Een hobbelige weg leidt ons langs winkeltjes – gebouwd van planken en golfplaat – naar de plek van bestemming. Je valt op als blanke, de mensen kijken je bevreemd aan of glimlachen en zwaaien je toe. We komen aan bij een poort en na enkele keren de claxon ingedrukt te hebben, gaat hij open. Een klein, gedrongen mannetje verwelkomt ons. “Master Yoda”, legt Brian uit. Zelfs een blinde ziet nog waarom hij die naam toebedeeld heeft gekregen. Look as good as me, you will not! En The force, I have. De kamer: net groot genoeg voor twee bedden met klamboe, een bureautje, een kast en een kleine badkamer. En ik heb huisdieren! Mieren, een enkele mosquito en ander ongedierte. Gezellig. We leggen vlug wat spullen weg want de lunch staat al voor ons klaar: rijst, banaan, vlees, vis, meloen en groenten. De laatste keer dat ik zo'n gebalanceerde maaltijd heb gehad moet stammen uit een vorige leven. Ondanks dat ik moe ben en een beetje misselijk, van de honger en van de laffe koffie in Ethiopië, eet ik als een dolle. Zoals de meeste mensen mij kennen dus. Na een half uur, waarin ik onder meer een kwart watermeloen naar binnen heb geduwd, laat ik me voldaan en weer een beetje opgeknapt achterover hangen in mijn stoel. Ik denk simpel: Watermeloen, zo slecht kan Tanzania niet zijn!

Seamens Missions; beggers and chrushing balls
Na de lunch nemen Brian en Winji ons mee voor een eerste rit door Dar-es-Salaam. Je leest en hoort over wat je mag verwachten en het is al snel raak. Wachtend voor een stoplicht komt een man aan het raam, smekend om geld, al is het maar een klein beetje. Nu, zijn tanden zijn rot en de kleren die hij draagt neigen naar het onmenselijke, maar wat het meeste opvalt is zijn wond; zijn knie en scheenbeen liggen open tot op het bot en tot overmaat van (zijn) ramp is zijn been ook nog eens flink vervormd. De harde realiteit. Ik geef hem een meelevende blik maar kijk vervolgens de andere kant op en negeer hem. Hier kun je niet aan beginnen, dan is het einde zoek. Lichtelijk aangeslagen neem ik de straten en alles wat zich daarlangs afspeelt – verkopers, zwervers, relatieve luxe en absolute armoede – in me op. Gelukkig krijg ik al snel de afleiding waarnaar ik naarstig naar op zoek ben. We parkeren bij Seamens Missions, een plek waar we kunnen eten, drinken en zwemmen. Water en palmbomen. Ik denk 'niet nadenken', verrek dat is al mislukt, gooi mijn kleren aan de kant en plons!daar lig ik al in het heerlijke water. Warempel, wat ziet mijn oog, een duikplank! Nu wel zonder te denken: de aanloop, de afzet, zweven, zalig, zwaartekracht, shit!, paf!, pijnlijke kloten. Ik verdwijn onder water, herstel mijn gezichtsuitdrukking en kom boven alsof er niets aan de hand is. Na het zwemmen, waarbij Brian ons vergezelde, het is immers goede therapie voor zijn arm en been, gaan we aan tafel om te genieten van een traditioneel Tanzaniaans gerecht, dat we eveneens op traditionele wijze moeten verorberen. Met de handjes, zonder bestek. Ja, mam, wacht maar tot ik thuis ben. Voor de tweede keer rijst op een dag en het bruine vermoeden bekruipt me dat het geen uitzondering is maar een regel hier. Ach, een mooi rijstbuikje is niet lelijk.

As blue as a boy can be; Dar by night
De nacht heeft vat gekregen op Dar-es-Salaam wanneer we Seamens Mission weer verlaten om terug naar Kibangu Pariss te gaan. De vermoeidheid slaat weer toe en ik merk dat dat een versterkende factor is voor het fenomeen cultuurshock. Met de intrede van de avond heeft de stad een dreigend en sinister aanzicht gekregen. Het toeteren lijkt nu onaards, de verkopers, bedelaars en hoeren langs de kant van de weg haast vijandig. 44 uur, geen slaap, lang reizen en de eerste indrukken van Dar-es-Salaam: het hakt er even goed in. Terug in Kibangu zonderen Bart en ik ons af om te gaan slapen. Ik merk dat ik wel een beetje aangeslagen ben, vraag me af wat ik hier in hemelsnaam toch doe. Bart ervaart hetzelfde. We zijn een beetje in de war.