DEEL 2 - Dar is more than meets the eye

Acclimatisatie


Dar is more than meets the eye
Sorry. Het moeilijkste woord uit het woordenboek. Staat ergens tussen 'shit' en 'syfilis' in. Ik onderga nog liever een wortelkanaalbehandeling zonder verdoving dan de vernedering van het toegeven van een fout of misvatting. Blijven hangen in onredelijkheid is zoveel makkelijker. Maar soms moet het toch, met hangende pootjes en de staart tussen de benen: Dar is meer dan het oog ontmoet.

Shared poverty, money for nothing
De eerste ochtend in Dar-es-Salaam. Ik pijnig mezelf totdat ik me er op zeker van heb vergewist dat ik in Dar ben en niet nog droom. Ik sta op om naar de badkamer te gaan zodat ik mijn bloedneus kan stoppen. Vandaag weer een uitgebreide trip door Dar-es-Salaam, maar eerst kifungua kinywa, ontbijt. Brood, jam, banaan, meloen, boter, thee en koffie. We zijn van alle gemakken voorzien en het is heerlijk om de dag mee te beginnen. Brian moet voor therapie naar het ziekenhuis, een enorme plak grond waarop elke afdeling zijn eigen gebouw heeft. In de middag gaan we hem hier weer ophalen en in de tussentijd doen we nog meer indrukken op van deze stad. We rijden door krottenwijken, waar de lucht bezwangerd is van de stank van pies en stront en afval op de straat. Bart geeft me een kneepje; dit dromen we niet, het is keiharde realiteit. Op weg naar City Centre komen we voorbij de Nederlandse Ambassade. Zo assertief als we zijn besluiten we zonder een afspraak te hebben gemaakt gewoon naar binnen te gaan. Zoals op meerdere plekken moet je je hier eerst melden. Aankomsttijd, naam, verblijfplaats, handtekening. Steef van den Berg, ons contact binnen de ambassade, heeft toevallig geen tijd. We gaan nog eens een afspraak maken, maar hij weet nu wel dat we zijn aangekomen in Dar. Dan is het weer tijd om Brian op te halen, te lunchen om daarna weer de stad in te gaan. We krijgen nul op het rekest bij een internet café, ja, het is een uitdaging om in Dar internet te vinden, maar slagen wel bij de bank om geld te wisselen – Bart besluit om ruim 400 dollar en daarbij bijna 100 euro in een keer te wisselen, ik zie de boeven al loeren in duistere portieken – en in de supermarkt vinden we scheerschuim, scheermesjes en een kladblok. Bij de kassa staan drie vrouwen, klaar om ons te helpen. De ene bliept de artikelen, de volgende geeft de derde een plastic zakje aan die de spullen voor ons inpakt. Gedeelde armoede, geld om niks.

Changing lanes: Daladala, one way ticket to Allah?
Voor alles is een eerste keer en dus ook voor een rit met de daladala, een klein busje. Voor vertrek naar Tanzania ben ik gewaarschuwd voor deze laverende, zwarte rook uitstotende vehikels. Daladala en voor je het weet oog in oog met Allah? Begrijp me niet verkeerd, Allah blijkt een goeie kerel te zijn, maar ik heb er nog geen behoefte aan hem de hand te drukken en samen een bia barridi te drinken. Te voet gaan we samen met Winji naar de opstapplek. Lopend over de nauwelijks begaanbare straten van zand, klei en steen passeren we duka – winkeltjes nog kleiner dan het hok van Ed (hond) – en mensen die al vroeg in de morgen in touw zijn nu de zon nog niet zo dominant aanwezig is. We worden van alle kanten begroet, sommigen voeren korte gesprekjes met ons in het Engels, anderen zijn zo onder de indruk van onze inspanningen tot Swahili, dat ze na de bekende beleefdheden door ratelen. Hier houdt het vooralsnog op voor ons, maar we gaan ons best doen de taal eigen te maken, voor zover dat in vier maanden mogelijk is. Overigens, waar de doorsnee toerist in Nederland allereerst de grofste schuttingtaal leert, leren wij hier hoe je jezelf netjes voorstelt en mensen een prettige dag wenst. Na een wandeling van een klein half uur bereiken we de opstapplek. De ene Tanzaniaan na de andere probeert ons in zijn daladala te proppen, ze rijden immers pas wanneer ze overladen vol zitten. We vinden de goede, richting vanaf Ubunga via Kikuu (Universiteit) naar Mwenge. Voor 300 Sh. (30 eurocent) per persoon worden we vervoerd. Ach, je zit krap maar het valt best mee. Ik moet Allah teleurstellen, Hij mag nog niet van mijn gezelschap genieten.

Brians initiatives; church, education and the hospital
Geïnspireerd door onze Nederlandse vriend Gerard Derksen, een priester die veel goed werk heeft verricht in en buiten Dar-es-Salaam, onderneemt Brian bewonderenswaardige initiatieven. We ontmoeten hem op de open plek voor het huis. Zaterdag. “Follow me!” zegt hij met een lach. Dat is niet zo moeilijk, hij kan zich echter maar langzaam voortbewegen. Hij laat ons de kerk zien, de scholen – voor kleuters en peuters, wat is het trouwens gezellig wakker worden met al die jonge keeltjes op de achtergrond – het kantoor voor micro financiering (zodat kinderen naar school kunnen) en een nieuw ziekenhuis. Het ziekenhuis wordt mede mogelijk gemaakt door mensen uit Nederland. We zijn goed bezig hier! Ene Henk uit Culemborg en C&A hebben tijd en geld in dit project gestoken. Brian hoopt begin juni het ziekenhuis te kunnen openen, voor enkele afdelingen, en wij hopen daar nog getuige van te mogen zijn! Deze projecten trekken me aan en op een bepaalde manier vind ik het jammer dat ik hier met een ander doel ben gekomen. Maar wie weet wat de komende maanden nog gaan brengen.
De volgende avond proberen Bart en ik de internetverbinding bij Brian Mkude. Het is een kleine deceptie; de browser is traag als een slak en het duurt zowat een half uur voordat in onze mailbox zijn. De site van Fontys is te zwaar om te laden en op de waarbenjij.nu kunnen we niet inloggen. Beveiliging waarschijnlijk. Bart mag eerst reageren op mailtjes. Hij typt voor lange tijd, drukte op verzenden, mislukt! Internetverbinding verbroken. Frustratie. We voelen ons als wilde leeuwen in een kooi. Bart druipt af, ik ga het nog een kans geven. Ik heb meer geluk. Veni, vidi, vici!

What do you say when words are not enough
Toen ik op zondag 8 februari om 06.00 uur! opstond, kon ik nog niet weten dat dit een dag werd met ervaringen om nooit te vergeten. Bart en ik zijn uitgenodigd om de ochtendmis bij te wonen, die door priester Mkude wordt geleid. Ik ben benieuwd hoe het er hier aan toe gaat in de kerk. Wat me meteen opvalt, als de mis net is begonnen, is dat het geloof zich hier met veel meer passie uit. Het koor, dat naast me staat, swingt als Ome Noud op een jaren zeventig feest. Het enthousiaste gezang, waarbij naast het koor vaak iedereen meedoet, werkt aanstekelijk en het is dat ik de taal nog niet voldoende beheers anders doe ik waarschijnlijk zo mee. De opbouw van de mis schijnt mij hetzelfde als we die in Nederland kennen; veel zang, passages voorlezen, preken, de collecte en de communie. Overigens, op moment van verslaglegging hoor ik vanuit mijn kamer een kinderkoor oefenen in de kerk. Ja, kinderen, want ze hebben hier een speciale dienst op zondag voor de kinderen. Maar daar kom ik later op terug. Tegen het einde van de mis vraagt priester Mkude Bart en ik naar het altaar te komen. Lekker knullig onderneem je een poging tot een gratieuze kniebuiging alvorens op het altaar te stappen. In plaats daarvan struikel ik bijna, wat overigens een goede ijsbreker bleek te zijn, haha. Zet mij maar voor een groep mensen, hakuna matata, ik red me wel. Maar toch besef je dat dit een belangrijk moment is: Duizend paar ogen zijn op ons mzungu's gericht. Mkude legt het doel van onze reis uit, hoorde ik later van hem, en duizenden handen gaan op elkaar. Te gek! Dan is het de beurt aan ons om ons voor te stellen in het Swahili's en met enkele woorden af te sluiten. Tegelijkertijd, we hadden niet afgesproken hoe we dit aan gingen pakken, gaan we van start: “Habari za...” - we stoppen en kijken elkaar aan, lachen, Bart maakt het vlug af - “asubuhi!” - applaus uit de kerk en ik stel me voor - “Jina langu ni Tom” - en Bart - “Jina langu ni Bart” - gelach en geklap - “Tumfisu jésu kristu!” - wat dat ook exact moge betekenen, blijkbaar iets goeds want de reactie was wederom goedkeurend - “Asanteni sana!” We hebben het goed gedaan, de mensen heten ons van harte karibu en zijn verheugd dat we ons zo inspannen hun taal te leren. Niet veel later eindigt de mis en filmen en fotograferen we de uitstroom van mensen; het koor swingend en zingend onder begeleiding van de organist. Weet je, Dar is meer dan het oog ontmoet, want hoe arm de mensen er soms ook mogen zijn, ze ontvangen je met open armen. Naar mijn gevoel niet eens omdat je 'een zak geld' bent of 'witte hoop', maar gewoon, omdat ze zo zijn. Ik vraag me overigens af hoeveel woorden iemand gemiddeld spreekt tussen geboorte en overlijden. We praten maar, stoten lucht uit en hopen dat van al die woorden iets blijft hangen. Maar diep van binnen weten we dat het vooral onzin is. Maar dan, wat zeg je als woorden niet genoeg zijn...

Halleluja!
Om 11.00 uur is er de mis voor de kinderen. De mensen van de kerk nodigen ons van harte uit om deze bij te wonen, een vreugdevolle bijeenkomst, want dat is het, te ervaren. Het is zo gaaf om te zien! Kinderen die zingen, handen in de lucht, dansend en draaiend. Ja, zo is het leuk om naar de kerk te gaan. Ze lachen ons toe, zwaaien en stoten het kind naast hun aan. “Kijk, mzungu's” fluistert de een. Hij krijgt op zijn donder van een volwassene maar even later kijkt het kind weer met een brede lach over zijn schouder. Ik maak wat beelden en loop samen met Bart buiten de poorten van de parochie, langs de kinderschool en het nieuwe ziekenhuis, vanwaar we een machtig mooi uitzicht hebben. Onderweg passeren we een koor, dat buiten aan het oefenen is. Enkele vrouwen wenken me naar hen toe te komen. Prima. We stellen ons voor en we worden uitgenodigd om mee te doen als we daar zin hebben. Zo zijn de mensen hier. Gastvrij en vriendelijk.

Sunday night, drunken dreams; making a memory, seal a piece of time
“Kei mooi man!” Hm'm, waar heb ik deze kreet eerder gehoord? Ah, in Zell am Ziller! Ja, er wordt nog altijd gegrapt onder 'ons neven' over het enthousiasme dat onze Ome Noud ten tonele weet te brengen wanneer hij danig onder de indruk is van iets. Na deze ervaring moet ik mij ook wenden tot het superlativisme. We worden uitgenodigd om bij vrienden van Brian te gaan dineren. Een gezette man komt ons ophalen met zijn jeep en neemt ons mee, door de heuvelen van Kibangu vanwaar je de mooiste uitzichten hebt, naar zijn boerderij. Nadat we door de poort zijn gereden, worden we ontvangen door zijn vrouw en een andere priester, father George. Een goede vriend van Brian en net als de anderen een vriend van Gerard Derksen, een priester uit Nederland. Serengeti beer: when friends come together the first thing they do is take a sip of cold beer. Afya! Een lach, proest, bulderen, ja, ik ben hier op de juiste plek op de juiste tijd. Het gerstnat streelt zachtjes mijn tong. Father George doet me in vele opzichten denken aan een goede vriend van mijn broer – als hij hem zou ontmoeten, zou hij het volledig met me eens zijn; ietwat gezet, te gezellig en de meest aanstekelijke lach. Rara, wie is het. De tafel wordt naar buiten gebracht, we gaan eten onder toeziend oog van de maan. Bart en ik kijken elkaar aan en weten dat dit een onvergetelijke avond gaat worden. Het eten: pittige kippensoep vooraf en een overheerlijk, traditionele Tanzaniaanse maaltijd als hoofdgerecht. De gesprekken zijn luchtig en diepgaand, en we lachen zoveel dat mijn lach- en buikspieren rust nodig hebben. Zittend op een bank, met een pilsje in de hand besef ik: life is live. “Choo iko wapi?” vraagt Bart die zijn blaas nodig moet legen. Een lach en een proest. “Pick a tree, rafiki!” Even later moet ook Mkude, geloof me, het is grappig om een priester op zeven meter afstand te zien wildplassen. Het zijn prachtmensen en ik hoop hen nog enkele keren vaker te mogen begroeten tijdens deze nu al gouden reis!

Dar is more than meets the eye
Het is het verhaal van innerlijke en uiterlijke schoonheid. Van de buitenkant is Dar – afgezien van de adembenemende natuur – een monster. Maar wie Dar leert kennen, wie bereidt is naar het innerlijk van Dar te kijken, zal zien dat het meer is dan het oog ontmoet.