DEEL 12: Als bezige bijen

DEEL 12:
Als bezige bijen

Porch monkey's for life..!?
De Hollandse titel van dit deel is ontsproten uit de door lauw bier vertroebelde geest van Frank Schevers. Ik vat het op als zijnde een 'verzoek nummertje' van deze voetbal intelligente vriend. Waarschijnlijk heeft hij zonder het te weten gelijk, want sinds ruim een week tonen we onze gezichten weer op de universiteit om met frisse moed informatie ten behoeve van het project te absorberen. Nee, ik ben geen luie opdonder die zijn tijd verkwist in een wipstoel op de veranda terwijl hij doelloos voor zich uit zit te staren. Overigens bereiken nog altijd verontruste of geschrokken berichten me. Dat komt omdat de verhalen pas sinds kort vrij zijn gegeven door de auteur. Voor de laatste keer: geen zorgen, ik voel me uitstekend.

Its all in my head
Wanneer we uit de kleine jeep stappen en voet zetten op de lap asfalt die enige structuur in het universiteiten terrein tracht aan te brengen, voltrekt het ritueel zich alsof we nooit een dag gemist hebben. Water en iets hartigs, een groet aan de bewaker van het gebouw, trap op naar de eerste verdieping en links af richting de ICT-ruimte, waar we een plek bemachtigen aan een bureau, in wat naar alle waarschijnlijkheid een docentenkamer is; stapels examens en proefwerken sieren de bureaus, mannen en vrouwen gaan te netjes gekleed om als student door te gaan. Mail en informatie. Ik onttrek gericht informatie aan het internet, beantwoord mails en plaats een nieuw verhaal – met quizvraag – en enkele foto's. Ik besluit naast docenten en familie ook Dovid Goldstein een bericht te sturen. De beste man reageert wederom snel en spreekt zijn hoop uit op een ontmoeting in Tsfat, Isräel, misschien wel op onze weg terug. Daarover kan ik, helaas, nog geen bevredigende uitspraak doen. Ook noemenswaardig is dat Myrthe haar ticket heeft geboekt en vanaf 18 mei samen met mij de opleiding op een onvergetelijk gave manier af gaat sluiten in Tanzania. Helemaal te gek! Oh, en wat mijn onderzoek betreft, wel, het zit al voor een groot deel in mijn hoofd. Nu is het zaak dat eruit te persen...

We have a winner, and another one!
Nog maar net op de weg terug van de universiteit naar Kibangu Parish ontvang ik een bericht. Het is van mijn broer. Drie codes voor beltegoed en een correct antwoord op de quizvraag, die slechts twee uur op het net staat. Weet je, ik had niet anders verwacht. Nog geen uur later dient de tweede winnaar zich aan, ook deze naam verbaast me allerminst: neef Ronny. Bovendien weet hij het nog zo te brengen dat een leek – inzake het geval Ronny – haast zou denken dat het antwoord niet juist is en hij het spoor volledig bijster is geraakt. Nee, niets van dat alles. Ik ken hem en hij is uiterst correct als altijd. Proficiat, heren, ik kan na gaan denken over een geschikte prijs. Al is die wellicht tamelijk voor de hand liggend...

The perfect example of a stereotype
In de namiddag gaan we voor het eerst naar de sportruimte. Een taxibus haalt Bart, Mwenji en ik op, om vervolgens mamma Elizabeth op te pikken. Ze komt tot ons in een stretchbroek en een weinig verhullend sweatshirt. In de auto bekroond ze haar metamorfose van manager in het stereotype sportende-vrouw-met-overgewicht door een rood zweetbandje over haar oren te trekken. Ik klap dubbel van het lachen. Ze vraagt waarom. “Binnenpretje...” Mwenji begrijpt me volledig maar verklikt me niet zoals het een goede vriend betaamt. Terwijl mamma Elizabeth zich opwerpt als lerares en ons leert tellen in het Swahili's, de boom (mti), auto (kari) en weg (barabara) een naam geeft, meten Mwenji en ik ons zonder moeite de rol aan van baldadige leerlingen. De wijze waarop ik de vrouw napraat in het Swahili en doordat ik zo nu en dan ook mijn eigen variatie op enkele woorden ventileer, bezorgt mijn chauffeur en vriend diverse lachsalvo's. Mzuka! Al moe van het lachen stap ik uit voor de sportruimte en zeg ik mijn kameraad in onraad gedag.

No pain, no gain
Steeds meer mensen, veelal getooid in lachwekkende pakjes, drommen samen in de kleine ruimte. De meesten hebben de beweging nog harder nodig dan een hart zijn slag; vrouwen die benieuwd zijn hoe hun knieën er ook weer uitzien. Ik tref het weer, want een cameraploeg installeert zich met de bedoeling onze oefening vast te leggen. We gaan op televisie komen. De sportleraar, een bonkige man met plakplaatjes op de borst en arm, gaat voor de groep staan. Opzwepende muziek vertelt me wat de bedoeling is: aerobics! Na vijf minuten ben ik al omringd door druipsteengrotten, waarbij de stalactieten – ze hangen immers naar beneden – deinen op het ritme. Een uur lang zijn Bart en ik constant in beweging, voortgedreven door de muziek en met een en hetzelfde doel voor ogen: Kilimanjaro, the long walk to freedom. Uhuru. Het is een slechte parodie op de Rocky-serie, wat natuurlijk stuk voor stuk topfilms zijn. Echt, als ik me hier de komende weken en maanden af blijf matten, ben ik fitter dan ik ooit geweest ben. Na de aerobics zijn de buikspieren het haasje; een half uur lang voer ik verschillende oefeningen uit en wring ik me in schier onmogelijke poses. Als voetballer wordt nu eenmaal geen enkele mate van lenigheid van me verwacht. Maar het gaat goed en de sportleraar en ik wisselen regelmatig een blik van verstandhouding. Na bijna twee uur zit het erop. Bart en ik zijn uitermate tevreden over onze fitheid, maar we weten ook dat we nog niet zover zijn als we willen.

The most terrible paradox of them all..?
Een colonne van het leger stopt naast ons. Iets in de blik van de ogen van de militairen vertelt me dat ze iets te graag dat uniform dragen en meer houden van de semi-automatische geweren om hun schouders dan van hun vriendinnen. Blijkbaar begeleiden zij een vooraanstaand persoon – de minister van Defensie word me later duidelijk – want enkele soldaten springen uit de laadbak om het verkeer naar hun hand te zetten. Zoals deelname aan een samenzwering mensen bevrijdt van het gevoel van persoonlijke verantwoordelijkheid, geldt dat ook voor het leger. Militaire activiteiten zijn van een buitengewoon zelfmoordachtige aard. Zij zijn van mening dat ze elk gewelddadig gedrag tegen een zelfgekozen vijand afkopen door zelf de dood te riskeren. Slechts weinigen beseffen dat dit het grootste risico van de mensheid is – dat valse gevoel verlost te zijn van de verantwoordelijkheid voor je eigen daden. Samen met onwetendheid en onverdraagzaamheid, als tweeling dodelijker en dreigender dan aids, een zwaar destructief mengsel. Sorry, ik heb niets op met legers en in mijn beleving bestaat er niet zoiets als vredestroepen of vredesmissies. Merk de verschrikkelijke paradox op die in de woorden besloten. Geef het beestje elk jasje dat je wilt, maar je verandert de aard ervan toch niet. De colonne gaat rechtsaf en ik links. Het contrast is duidelijk, nietwaar?

Ataraxia: Turtle and Donkey V
Zweef mee naar het land waar niet aan de essentie van het leven voorbij wordt gejaagd, waar het leven wordt geleefd zoals het behoeft; één met de natuur en in alle rust. Daar waar de natuur je de adem beneemt; velden en stroompjes en bossen verder dan het oog reikt. Vogels zwevend in de lucht, herten grazend in de vallei en vissen glijdend door de wateren. In Ataraxia, de wereld van zielsrust, vinden we langs de uitbundig begroeide oever van de rivier Schildpad en Ezel, verwikkeld in hun dagelijkse ochtendgesprek:

S: “Zeg, Ezel, wat is volgens jou het verschil tussen kennis en wijsheid?”
E: “Nou, ik geloof niet dat er een verschil is tussen de twee.”
S: “Hm'm, kun je dat uitleggen?”
E: “Kijk, kennis impliceert dat je wijs bent en omgekeerd impliceert wijsheid dat je kennis hebt.”
S: “Ik voorzag al dat je dat ging zeggen!”
E: “Wat? Klopt het niet wat ik zeg dan?”
S: “Nee, het is onvolledig. Je maakt de subtiele fout die door velen wordt gemaakt.”
E: “En welke fout maak ik dan, Schildpad?”
S: “Wijsheid en kennis, zijn verschillend en hetzelfde tegelijk.”
E: “Hoe zijn ze gelijk aan elkaar?”
S: “Zoals kennis een uiting van wijsheid is, is wijsheid een uiting van kennis.”
E: “Dus ze zijn wel hetzelfde!”
S: “Nee, die bewering is niet juist, Ezel.”
E: “Waarom niet?”
S: “Wijs(heid) is iets dat je zowel kunt Zijn als hebben, kennis is iets dat je alleen kunt hebben.”
E: “Dus het verschil zit hem in het Zijn?”
S: “Precies!”
E: “Ik snap het niet... Want kennis doe je op door te luisteren, net zoals je wijzer word door te luisteren.”
S: “Dat klopt en daar zit hem de onvolledigheid juist.”
E: “De een is een uiting van het andere en andersom... En toch onvolledig. Ik ben in de war.”
S: “Luister. Kennis kun je niet Zijn, in tegenstelling tot Wijs, en is iets dat slechts een verworvenheid is. Dat is de reden dat Kennis niet kan luisteren.”
E: “Maar hoe zit dat dan precies met kennis opdoen door te luisteren, Schildpad.”
S: “Kennis opdoen door te luisteren is gebaseerd op één enkele voorwaarde, vriend.”
E: “En die voorwaarde is?”
S: “Kennis spreekt, wijsheid luistert?”
E: “Goed. Maar wat is dan de voorwaarde, Schildpad?”
S: “De voorwaarde, mijn beste vriend, is wijs zijn. Want alleen een wijs iemand kan door te luisteren kennis opdoen en wijzer worden.”

Moonlight shadow
De maan is het allesziend oog aan de hemel. Ik bel naar thuis en de stem van mijn moeder verraadt dat ze aangenaam verrast is. Ze klinkt ver weg en toch dichtbij. We praten bij, ze is trots, alles is goed. Maria, een goede vriendin van mijn moeder en lid van het koor, heeft blijkbaar uren aan het beeldscherm gekluisterd gezeten om mijn reisverhalen te lezen. Leuk om te horen en ik kan slechts dit zeggen: Bedankt voor het lezen! Iedereen. Weet je, ik zal Maria binnenkort eens verrassen met een bericht. Zal ze vast leuk vinden. Daarna weet Ome Noud me eindelijk te bereiken, na een poging of tien. Helaas heeft neef Koos, hij bevindt zich in Zuid-Afrika, zeer beperkte toegang tot het internet, een probleem waarmee ik hier ook blijf worstelen. Maar voor de rest gaat het hem goed en dat is fijn om te horen. Na een zeven minuten durend gesprek met lovende woorden, confirmatie van beschreven ervaringen en de allerbeste wensen, neem ik afscheid van een trouwe fan. Bedankt. Twaalf minuten gebeld deze avond. Van dat bedrag leven de meeste mensen hier enkele weken. Ik voel me er niet schuldig over, dat zou overigens ook niet eerlijk zijn, en bovendien schaam ik me dan voor mijn afkomst. Niet dus. Wellicht ben ik een hypocriet; telefoonkosten kunnen me een zorg zijn, terwijl ik een tas van drie euro toch wat te duur vind. Maar ach, de eerste mens die niet hypocriet is, moet nog geboren worden en in zekere zin is het een kwestie van normen en waarden, geloof ik.

Do teachers need a code of ethics?
Zetten de laatste ontwikkelingen ons niet aan het denken? Bijna een aanzienlijk deel van de studenten verbrast zijn of haar schoolperiode. Of hoe moeten we hun falen anders interpreteren?
Hoe zit het eigenlijk met degenen die niet faalden? Slechts weinigen maken het. Zijn deze jonge mensen dan zo onintelligent of onhandelbaar? Vormen alleen zij werkelijk het probleem? Of bestaat er wellicht de kans het schoolsysteem het probleem vormt, waar ongemotiveerde docenten pretenderen les te geven en ongeïnspireerde studenten pretenderen te leren?
Ik treur regelmatig om het feit dat ons onderwijssysteem zo ingericht is dat kennis slechts wordt bijgebracht met het doel examens en toetsen te doorstaan en niet ingericht is met de intentie creatieve denkers en zelf-ontwikkelende mensen voort te brengen. Aan vastgeroeste kennis theorieën mag niet te veel waarde worden toegekend. We leven immers in een constant veranderende leefomgeving, waarin het vermogen je snel en adequaat aan de veranderende omgeving aan te passen een belangrijkere succesfactor vormt dan het vermogen opgedane kennis opnieuw te kunnen produceren – het vermogen dat veelal vereist is om examens en toetsen te doorstaan. Wel, het lijkt erop dat de scholen zelfs falen in het realiseren van deze minimale doelstelling!
Waarom is dat zo? Is het misschien zo dat veel docenten niet echt les geven? Zijn zij wellicht vergeten dat hun baan meer is dan een baan en ook een missie?
Vaak luidt het antwoord dat zij niet gemotiveerd genoeg zijn om hun werk naar behoren uit te voeren. Met andere woorden, ze worden onderbetaald en in zekere zin is dat waar; het is moeilijk om dit feit te ontkennen of te negeren.
Desalniettemin vraag ik me dan toch af: Indien je man of vrouw je onrecht aandoet, straf je dan je dochter om de score gelijk te maken? Waarschijnlijk zeg je – Nee! Goed, als je werkgever, de staat, je niet naar behoren behandeld, waarom straf je dan onschuldige studenten?
Ik geloof dat dit gedrag niet alleen schadelijk is voor de vooruitzichten van de studenten op het gebied van onderwijs en hun verdere leven maar ook voor hun moraal. Wellicht is het de hoogste tijd om de professie van het lesgeven te onderwerpen aan een evaluatie van de ethische code, zodat de docenten weer als rolmodellen binnen onze maatschappij gezien gaan worden. Om dit doel te bereiken, geloof ik dat het noodzakelijk is een nieuwe ethische code te ontwikkelen voor de docenten. Een code die bij alle docenten bekend zal zijn en gepromoot en opgevolgd wordt door iedereen die werkzaam is in deze professie.
De docenten hebben een ethische code nodig die het gedrag van docenten zowel binnen als buiten de klaslokalen beschrijft. Het betreft namelijk een van de weinige professies die is belast met het totale gedrag van een individu en diens potentiële invloed op anderen. Het zijn jonge mensen, die nog in het vormingsproces verkeren, die het meest vatbaar zijn voor negatieve invloeden. Om de negatieve invloeden te beperken tot het minimum en de positieve invloeden te versterken, moeten docenten aan zichzelf bepaalde eisen gaan stellen.
Op de eerste plaats door de studenten kennis en vaardigheden bij te brengen dat ervoor zorgt dat zij in staat zijn om op een effectieve en efficiënte manier om te gaan met de dagelijkse gang van zaken in onze samenleving. Op de tweede plaats moeten docenten de studenten normen en waarden bijbrengen, want alleen een student die handelt op basis van normen en waarden kan een optimaal resultaat uit het onderwijs halen – niet een gewoon iemand die wat goede dingen doet, maar een goed iemand; een persoon die actief betrokken is bij de maatschappij en in staat is zijn of haar eigen lot te bepalen, zijn of haar eigen leven. Alleen een ander goed persoon, een docent met normen en waarden, eerlijkheid en integriteit, kan een dergelijk persoon vormen.
Ik hoop dat er op een dag consensus wordt bereikt over een nieuwe ethische code voor docenten, die de morale autoriteit van docenten herstelt en het vertrouwen in het onderwijssysteem opkrikt.

On the road again
Vruchtbare dagen. De kortste samenvatting die ik kan bedenken. Bart en ik zijn weer bezige bijen; we werken, sporten en socialiseren. Overigens heeft de geestelijk vader van de titel 'Bezige bijen' ook de quizvraag proberen te beantwoorden. Helaas, een goede gok, maar het antwoord is fout. Sorry Frank, het is niet “Out of Africa”, dus die totempaal die je zo graag wilt, blijft nog even “In Africa”.