DEEL 17: Dwaze filosofie

DEEL 17:
Dwaze filosofie

Roofgarden of Dar es Salaam
Rust en grandeur vinden elkaar in Tanzania. Dat heb ik al vaak gemerkt. Naar het noord-oosten, zover als het oog reikt, strekken de heuvelen van Ubungo en Kibangu zich uit tegen een achtergrond van heiige, ongerepte natuur; wuivende palmbomen vormen een warm welkom. Naar het zuid-westen, zover als het reikt, krottenwijken tussen groen met daarachter de onmetelijke oceaan. Elk aanblik van de oceaan en de natuur vervult me telkens weer met datzelfde gevoel van rust en grandeur, en datzelfde inzicht in mijn relatie met het heelal. Het is in Afrika gemakkelijker om dat gevoel te vinden dan waar ook. Omringd door exotische planten en met een zwembad naast me ligt Dar es Salaam aan mijn voeten. Dertien hoog, op het dak van een van de meest luxe hotels in de stad, het dak van Dar es Salaam. Vanaf hier kan ik de zon bijna in de palmen van mijn hand vasthouden. Het is pure, zoete waanzin.

Lucky man on the 13th floor
Ik duik in het water, aan de andere kant van het zwembad leg ik mijn armen op de rand en staar de verte in; een gebouw waarvan Escher toen hij even zijn dag niet had de architect moest zijn geweest rijst op aan de horizon. Eigenlijk gaat dit nergens over, denk ik, want het is net zo'n merkwaardige lus als dat gebouw daarachter. Het ene moment lig ik in bed een plan te beraden voor de zaterdag en een uur later hang ik in het water en geniet ik van een waanzinnig uitzicht over de stad. Ach, het heeft ook geen zin om me tegen de impulsieve ondoorgrondelijkheid van het leven te verzetten. Ik heb het aan mamma Elisabeth te danken die achter me aan het spartelen is. Een gouden schakel in ons netwerk, want door haar zien we een fikse korting tegemoet voor onze trips naar de Ngorongoro-krater, Serengeti en Kilimanjaro. Deze dame geniet namelijk zoveel aanzien en haar reputatie is zo uitmuntend dat overal waar ze komt mensen aanstormen om de deur voor haar te openen. Bij wijze van spreken dan. En ze wil ons graag laten profiteren van haar machtspositie. Graag. We trappen een balletje met enkele nieuwe vrienden die we maken bij het zwembad met het risico dat het stuk speelgoed een vrije val van veertig meter maakt. Op het randje, meer dan eens, maar het geluk is aan onze zijde. Amen.

The fire of determination
Zwart zweet gutst langs ruige ruggen. Natte haren, ademhaling, snel, hijgend. Achter de pupillen van de jongemannen weerspiegelt het vuur van vastberadenheid dat hen drijft de karren vol met bananen, ananas en ander fruit langs wegen van zand, steen en kuilen omhoog te duwen. Losliggende stenen bemoeilijken hun pad, alsof een reus in een slechte bui ze daar neergegooid heeft. Ik heb respect voor ze en dat niet zozeer door de lichamelijke inspanning die zij dagelijks leveren. Nee, meer nog om de reden dat ze dagelijks geestdodend werk doen, om te overleven. Puur en alleen om te overleven.

Blowing out my candle doesn't make yours shine any brighter
Voor mensen die zich over de rug van anderen beter proberen te voelen, ben ik allergisch. Gelijk krijgen, een manier om je te onderscheiden, is een ongezonde drang van de mens. Zo werkt het spelletje: als ik gelijk heb, heb jij vanzelfsprekend ongelijk. Simpel, toch? Het verleidelijke aan deze tik is dat het een zekere voldoening met zich meebrengt. Gevaarlijke verleiding en ongezonde voldoening. Door de ander namelijk te degraderen, voelt het als je zelf promotie maakt. Echter, gevoel kan een schijnvoorwendsel van de menselijke geest zijn. Want door mijn kaars uit te blazen, gaat de jouwe echt niet feller branden.

Black nails
Al enkele jaren toveren ze vreemde trekken op gelaten, van afgrijzen, van medelijden en van verbazing, dat ook. Zwarte teennagels aan het uiteinde van mijn voeten. Dat krijg je als je drie weken verspreid over het jaar op wintersport gaat. De harde ski schoen pleegt aanslagen op haantje de voorste, de grote teen. Voordat de nagel is afgestorven schuift de voet alweer in de ski schoen voor een verse week wintersport. Dat is mijn verklaring voor de zwarte nagels. Echter, sommige mensen zoeken er een andere verklaring achter. De wereld der symboliek stelt namelijk dat zwarte teennagels een teken aan de wand zijn voor het verdere ontluiken van mijn spiritueel bewustzijn. Ik kan het niet ontkennen, daarvoor ontbeer ik de nodige kennis over de wereld der symboliek. Helaas wrikt de voetbal een nagel los en eenmaal terug op Kibangu knip ik de met een bloedige emulsie besmeurde voorzichtig los. Het is niet echt een afscheid en ik word er ook niet emo van, want ik weet dat hij toch wel terugkeert.

Planet earth
Zwevend van poolkap tot poolkap vallen Bart en ik van de ene verbazing in de andere. Met zes miljard mensen bevolkt de mensheid een aanzienlijk deel van de aarde, maar toch bestaan er nog plekken waar de natuur niet is aangetast. Maagdelijke ijsvlaktes op Antarctica, met pinguïns en ijsberen. De zon kan er maanden schijnen en maanden wegblijven. Tropische regenwouden, de longen van de aarde bewoont door mooie paradijsvogels met hun rituelen die hun lusten niet maskeren. Oceanen met duistere diepten, ontzagwekkende en oppermachtige natuur. De witte haai als leeuw en koning van de zee. Het zijn adembenemende beelden, een verrijking voor elk mens en een uitbreiding van ieders bewustzijn. Het zet me wel tot denken aan; over de bedoeling van de mensheid en of we niet helemaal verkeerd bezig zijn. Dat laatste is inmiddels al meer een bewering dan een vraag, geloof ik. De natuur is in staat zichzelf te herstellen, maar ik zie dat niet als een vrijbrief voor de mens om haar grenzen op te zoeken en over te steken. Want dat is kort door de bocht wat we altijd hebben gedaan en eigenlijk nog steeds doen.

The thing about prophecies
“Als mensen verwachten dat er iets gebeurt dan hebben de verwachtingen gevolgen voor wat er gebeurt.” De befaamde Thomas-regel. Alom bekend in de sociologie. Het is eigenlijk hetzelfde als met de peilingen van Maurice de Hond. Hij geeft verwachtingen weer, een tussenstand van de verkiezingsstrijd, die het verdere verloop van de verkiezingen beïnvloedt. Een ander illustrerend voorbeeld is de woonwijk waar de prijzen van huizen gunstig zijn. Wel, niet lang meer. Zelfvernietigende en zelfvervullende verwachtingen. Eigenlijk is het niet anders met Jatropha. De plant met de interessante toepassingen en mogelijkheden is een moderne messias en wordt opgehemeld tot onrealistische hoogtes. 'Jatropha Curcas', JC, duiken die initialen in navolging van Jezus Chistus, Julius Caesar en Johan Cruyff weer op. Toeval of niet? De belangrijkste vraag die aan zijn zijde oprijst, is: “Creëren we een zelfvervullende of een zelfvernietigende verwachting?” Waarschijnlijk staat niemand stil bij deze vraag en dat terwijl hij zuiver van aard is en alle recht heeft zich op te werpen. Bart en ik zijn ons in elk geval van deze vraag bewust en hopen dat het antwoord de zelfvervullende verwachting is.

As a modern Jules Verne
Het verlangen de wereld te ervaren neemt meer en meer toe in kracht. Wat is de ware aard van mensen, wat maakt ons allemaal hetzelfde? Dat wil ik weten. Met een gebroken kompas elke splitsing benaderen en kop of munt laten beslissen, lijkt me (h)eerlijk, want een muntstuk is onbevooroordeeld in zijn uitsluitsel. De enige rechtvaardigheid. Met slechts een beetje geld zou ik er op uit willen trekken; mensen ontmoeten, de aarde ontdekken en universele wijsheden leren. Want gelukkig ben ik nog lang niet wijs genoeg, anders zou het leven ook maar saai zijn. Ik wil ervaringen van de eerste hand opdoen, alsof ik een experiment uitvoer met onwetende participanten. Immers, wanneer participanten weten dat zij in een experiment betrokken zijn, gedragen ze zich niet meer op een natuurlijke wijze. Misschien kan ik op een goede dag een dergelijke reis inzetten; losgesneden van een plaats, losgesneden van tijd en losgesneden van Westerse ketenen. Het leven niet aanschouwen als toeschouwer op de eerste rij, maar als acteur van het grootste toneelstuk dat onze wereld kent.

Kafira the pet
Bart en ik hebben lang gediscussieerd over een huisdier; willen we een hond, een kat, een cavia of een rat? Zoals met zoveel dingen, loop je ineens tegen het antwoord aan. Het is al tegen twaalven als we de woonkamer betreden op zoek naar water. In de houten kast wacht een kakkerlak ons op. Een zwarte spion tegen de wand. Het is een kleine oorlog die we met zijn soort uitvechten. De geschiedenis heeft me geleerd dat het helpt als je een voorbeeld stelt. Op een gruwelijke, afschrikwekkende wijze wel te verstaan. Sommige stammen onthoofden de vijand en plaatsen het hoofd op een stok. Puik plan. Bart stemt er mee in. Met een tandenstoker besluipt hij de kakkerlak en houdt het stokje in de aanslag om zijn pantser en vitale delen te doorboren. Deus ex machina, goddelijke interventie: De vijand is levend meer waard dan dood. Als een gevangene kunnen we veel meer over zijn soort leren. We vangen de kakkerlak in een glazen kooi – een wijnglas – en nemen hem mee naar onze kamer. Geen hond, geen kat, geen cavia, geen rat. Nee, een kakkerlak met de naam Kafira. De komende dagen gaan we hem observeren en onderwerpen aan experimenten, achterhalen wat zijn ware aard is.

I am the mirror of my past
Loslaten. Ik hoor het vaak in mijn omgeving als iets iemand dwars zit. “Laat het los.” Nee, dat gaat niet. Je hebt aanvaarding en berusting, en alleen in die volgorde. Ik ben de spiegel van mijn verleden en elke gebeurtenis is als een cel van mijn zijn. Indien ik een cel loslaat, stoot ik een deel van mijn zelf af. Alsof ik een rotte plek wegsnijd, alsof ik een ongewenst kind gewikkeld in doeken voor een klooster achterlaat, alsof ik God een klap in het gezicht geef voor de arme ervaring die hij me rijker maakt. Nee, ik zou het niet eens willen als ik het kon. Sommige mensen stellen dat loslaten het geheim van het leven is en dat je je zijn niet ontleent aan de cellen van het verleden. Sorry. Loslaten is niet meer dan een vorm van geestelijke mishandeling.

A history of violence
Ik geloof niet in de gedachte dat de gezegenden het Koninkrijk Gods erven. Nee, daarvoor heeft religie haar handen te vaak gewassen in bloed in plaats van in onschuld. Kruistochten met bloedig bloedvergieten kleuren de geschiedenis van het geloof bloedrood. Een zegening door handen besmeurd met het bloed van eigen broers en zusters is daarmee hetzelfde als bloeddiamanten aannemen uit rechtvaardigheid. Onmogelijk, welke definitie je ook geeft aan rechtvaardigheid. Hoelang wachten we al op het Koninkrijk? Is het allemaal een illusie? Hoeveel mensen hebben oog in oog gestaan met de poorten? Welke kleur heeft het? Als er al iets is als het Koninkrijk Gods dan is het bloedrood, verrezen uit de botten van zijn slachtoffers. Ik geloof dat de ware intentie achter religie nog altijd dagelijks een onmenselijke verkrachting ondergaat. Nog maar te zwijgen over de enorme berg goud waar het Vaticaan op zit en het leeuwendeel van de Bijbel dat om twijfelachtige redenen niet in het openbaar gebracht wordt. Ik ben er nog niet over uit welk dieptepunt het meest schokkend is; het bloedvergieten, de onthouding van zogenaamd heilige geschriften of de dubieuze verrijkingen van de kerk die mondiale ongelijkheid een gezicht geeft en in stand houdt.

An unwritten letter
Vogels kwetteren op de achtergrond mee met het koor in de kerk. Ik blijf nog even op mijn zij liggen en staar naar de schaduw van bladeren op de muur. Wanneer ik me omdraai dringt de kleine wereld van geordende chaos zich aan me op, een karaktereigenschap die mijn reisgenoot en ik delen. Ik rol de klamboe op, bedank hem voor zijn bewezen diensten deze nacht en stap over een fles en een tas naar het bureau. Kafira ligt doodstil in haar glazen cel. Zonder de adrenaline die gisteren nog door mijn aderen joeg, weet ik nu niet meer zo goed waarom we het beest in gevangenschap hebben genomen. Ik tik tegen het glas en als teken van leven tasten de voelsprieten de wanden af. Wellicht is de buitenwand van haar cel de binnenkant van een andere. Het ligt in de menselijke aard macht te projecteren, te overheersen en zaken toe te eigenen. Is het wellicht zo omdat wij beschikken over een ver ontwikkeld bewustzijn dat een ongeschreven vrijbrief schrijft voor superioriteit? Ik laat de vraag in de lucht hangen.

Thank you for the music
Zondagochtend. Eigenlijk zouden Bart en ik de vroegste ochtendmis bijwonen, maar vlak nadat de wekker ons op een onchristelijk tijdstip uit onze slaap trekt, vallen we alweer in slaap. Soms heb je van die dagen dat je gewoonweg te moe bent. De muzieknoten van Abba dansen de trap af en maken een pirouette om mijn oorschelp alvorens ze de nauwe gang aftrippelen. Als gehypnotiseerd loop ik de trap op en met elke trede die ik bestijg worden de klanken duidelijker. Eenmaal boven kan ik een lach niet onderdrukken. Father Brian zit achter zijn laptop naar de muziek te luisteren die ik hem heb gegeven. Verder doet hij niets. “...Thank you for the music, the songs...” Ik wens hem een goede morgen toe en zoals altijd verlaat een enthousiast “Habari za asubuhi!” zijn lippen. Simpelweg door eerlijk te zijn en te zeggen dat Bart en ik te moe waren om de mis te volgen, verontschuldig ik ons voor onze afwezigheid. “No problem, I hope you had a good rest,” is het antwoord van Brian. “I knocked on your door to check on you and I said that it is better to take good rest than join the mass.” De goedzak. Omdat het echter een speciale mis was – het ziekenhuis werd gezegend – willen Bart en ik alsnog een bijdrage leveren. Tienduizend shilling per mzungu, het is een goed doel.

Kolonial ants
Kwart over elf, aan de ontbijttafel. Mieren koloniseren mijn kuiten, terwijl ik een banaan af pel. Ik laat ze hun gang gaan. Het zou immers hypocriet zijn om ze te vermanen met: “Zeg, dat doen wij toch zeker ook niet!” Nee, dat is onder meer gezien het verleden niet helemaal terecht. Echter, heb ik wel graag dat ze ondanks de zoetigheid van banaan en jam mijn bord niet besnuffelen zolang ik eet. De restjes zijn voor mijn vrienden en dat is meer dan genoeg als ik hun omvang in ogenschouw neem. De mieren zouden overigens bar slechte christenen zijn, omdat zij in zo ongeveer alles verleiding zien en ze geven aan elke verleiding toe. Het heeft dan ook geen zin om je kamer vrij van verleiding te maken, want het lukt je simpelweg niet.

Psychologic strategy revealed
Tijdens de lunch wil Bart zijn watermeloen delen met Father Albert, die ook verkikkerd is op het fruit. “We can share the tikiti maji.” Ik vorm er een psychologische strategie achter. “You only say you want to share the melon because you know Albert will say 'no, thank you'. What you gain from it, because its all about the gaining, is that he thinks you are a nice guy.” De ontmaskerde kaatst. “Says the one who doesn't want to share...” Scherp gezien. “At least I am honest,” zeg ik, “when it comes to watermelon I don't want to share. And besides that, you hypocrit, you don't want to share your girlfriend with other guys, do you?” Een vernietigende blik, meteen gevolgd door een lach. We houden van dit soort gesprekjes.

A fortunate fool or a foolosophy?
Net zoals Bart en ik op het dak van het hotel afstand nemen van de stad, zo nemen we in Tanzania afstand van ons leven om het aan een grondige beschouwing te onderwerpen. Het leven hier nodigt uit om eens goed de diepten in te duiken. Het is een soort retraite of sabbatical voor de ziel die alles helemaal vrij maakt en de stukken een voor een in het grote plaatje past. Ik vind het heerlijk om te puzzelen met mijn zijn en mijn leven, want hoe meer stukjes op de goede plek vallen hoe meer inzicht ik krijg in hetgeen waaruit ik later de meeste voldoening ga halen. Want voldoening is de spil van ieders bestaan. Ben ik een gelukkige dwaas of schrijf ik dwaze filosofie?