DEEL 32: Zo is het

DEEL 32
Zo is het

Background music for reading (www.youtube.com)
Tijdens het lezen is het luisteren van onderstaande muziek aanbevelenswaardig.
1. The Way It Is – Bruce Hornsby
2. Come Together – The Beatles
3. Upside Down – Jack Johnson

The way it is
Voor het stoplicht komt een kind bij me aan het raam. Ik schat hem op een jaar of vijf. Alleen in het verkeer met de zinderend hete zon op zijn jonge hoofd en geleefde kleren om magere ledematen. Verwachtingsvol kijk hij me aan, wachtend met een open, lege handpalm tot ik er iets van waarde inleg. Ik kijk van hem weg vooruit met een negerende blik die onzichtbaar de raderen laat draaien. Dan ziet het kind zijn kans en grijpt naar mijn telefoon op het dashboard kastje. Niet snel genoeg. Mijn hand omklemt zijn dunne pols, zijn ogen worden eerst groter van schrik en daarna staan ze zielig en smekend. "Hapana," zeg ik kalm, terwijl ik mijn hoofd schudt en zacht glimlach. Het is vreemd, maar ik ben niet boos. Ik verslap mijn greep en het kind trekt zijn arm met nog altijd lege handpalm terug. Wanneer hij naar de volgende auto wil lopen, roep ik hem terug en geef hem enkele munten. Een knipoog, begrip en een lach. Stelen in Dar es Salaam zie ik na zeven weken in een ander licht dan in Nederland. Het principe van stelen is niet anders, maar de intentie en de beweegredenen erachter wel. Overigens is nog niets van me gestolen en als dat wel zo is dan is het niet belangrijk anders wist ik het wel. Door in te zien wat achter iets steekt, ontwikkel je meer begrip voor de wereld waarin we leven en daarmee verdrijf je beetje bij beetje de destructieve tweeling onwetendheid en onverdraagzaamheid.

Kanga
... het zijn de kleurrijke doeken die Tanzaniaanse vrouwen om de middel wikkelen of waarin zij hun kind dragen op de rug. Al enkele weken dubben Bart en ik erover om deze doeken aan te schaffen als souvenir en nu we samen met Mwinyi op pad zijn, besluiten we er alvast wat te kopen. Enkele straten verwijderd van de asfaltweg vinden we een 'duka ndogo' (winkel klein, kleine winkel) waar een man kanga verkoopt. Ze zijn allen kleurrijk en het maakt daarmee niet veel uit welke je kiest. Na even gekeken te hebben, kies ik er alvast twee en Bart neemt er ook twee. Nadat we allebei weer een jaarsalaris uit de muur hebben getrokken rijden we langs het postbureau; ik ga een pakje naar Nederland sturen aan Tamara omdat ze bijna jarig is. Bijna een hele rol plakband vergaat voor mijn ogen – volgens mij een fetisj van de vrouw al word ik al misselijk bij de gedachte alleen al of ze doet haar best mijn pakket in een hogere gewichtsklasse te krijgen waardoor ik meer geld moet neerleggen. Ach, dat interesseert me niet, ik wil gewoon dat cadeau naar Nederland hebben.

Fried squid and chips, tafadhali
Het hoge gebouw waaraan ik zie dat we vlakbij Missions to Seamen zijn, doemt op aan de horizon; als een trillende luchtweerspiegeling zoals je vaak ziet boven het smeltende asfalt op een vliegveld. Vandaag kom ik niet alleen om vrijblijvend te zwemmen en te lunchen, nee, ik ben op een missie. Niet een voor zeelui maar voor letterhonger. Vorige week zag ik namelijk enkele aansprekende boeken in de bibliotheek; The Priests of PSI en Child of the Sun. Eerstgenoemde is geschreven door Frank Herbert van de legendarische heelalsage Dune en lijkt daarmee op voorhand al een topper te zijn. Laatstgenoemde verhaalt een periode in het oude Rome en Gaius Julius Caesar komt erin voor en dus is het alleen daarom al aantrekkelijk. Gymnasium Bernrode heeft me kennis laten maken met de oudheid, Rome en haar keizers. Sindsdien heeft het me nooit helemaal losgelaten, geloof ik. Nostalgie en historie als twee handen op een en dezelfde buik. Het water wordt door slechts een zwemmer in beweging gezet; een 46-jarige man uit Rwanda waarmee we al snel aan de praat raken – over algemeenheden maar ook over de genocide uit de jaren negentig waarin hij helaas zijn ouders, broer, zus en vrouw is verloren. Het leven kan ongenadig hard zijn, besef ik, en de woorden van geschiedenisleraar Paul de Reuver krijgen meer en meer betekenis. Bart snorkelt onder water op zoek naar dieren en ik zeg dat ik een 'waterslang' heb gespot. “Ha...ha...ha,” zegt hij met dik opgelegd sarcasme, “en als dat meisje van de bibliotheek voorbij loopt, is het...” Ik onderbreek hem om de voorzet binnen te koppen: “Ineens een waterstang.” Ach, puberaal onderhoud geraakt nooit oud. Palmhut, coca cola, schaduw, inktvis ringen en salade. Het water is koel en de zon warm doch genadig. Een zucht verlaat mijn mond en tekent in de lucht met sierlijke letters van goud de woorden 'hier zit een tevreden man'.

Mission accomplished
Net als vorige week vinden we in de bibliotheek 'ceekuu' internetcafé in de 'Flying Angels Club' de uiterst knappe jongedame, zo een waartegen je zegt 'je bent nog knapper als je boos kijkt' waarop ze boos gaat kijken en inderdaad nog knapper is. Het is de zelfvervullende, uitgesproken verwachting die me nooit en te nimmer teleurstelt. Een half uur waarin we onze mails bekijken en drie boeken uit de rijen trekken; Herbert, Child of the Sun en Why Evil? Ja, nu weet ik hoe het werkt. De jongedame krijgt van mij drie in Tanzania gekochte boeken en zij overhandigt mij de drie boeken. Ik weeg de boeken in mijn hand, letters en papier wegen weliswaar niet veel maar dat zegt niets over waarde, laat staan over mentale waarde. Nee, niets. Wederom verlaat een zucht me en ik zie bijna dezelfde onzichtbare woorden: 'hier staat een tevreden man'.

Thoughts, just, thoughts...
Eerder nog schreef ik 'wat is geloof eigenlijk meer dan een geaccepteerde fabel?' en nu wil ik daar nog iets aan toevoegen: 'wat is geloof eigenlijk maar dan opium voor het volk?' De ene opvatting sluit de andere niet uit en ik vraag het me serieus af. Geloof is het enige dat de armen ervan weerhoudt de rijken aan te vallen, geloof valt onder een ongeschreven gedoogbeleid, geloof is ongeloofwaardig, geloof is net als drugs een surrogaat voor de werkelijkheid, geloof is aldus een geaccepteerd opium. Zoals zo vaak valt voor alles wel iets te zeggen, dat lijkt haast een politieke wet en vanuit het perspectief dat alles perspectief is, klopt dat in wezen ook wel. Elke stelling over geloof bevat een kern van waarheid, wellicht niet geheel als waar zijnde geaccepteerd, maar toch voldoende om overeind te blijven in onze wereld. Geloof ik. Ik geloof echter ook dat mensen meer behoefte hebben aan balans dan aan de waarheid en dat geloof daarom, hoe het ook zij, waardevol is. Waar fantasie een vrucht van de geest is, is geloof dat ook. Geloof ik.

Unplanned Thursday
De ochtend op de universiteit voltrekt zich als een ingesleten ritueel. Ik spreek mijn moeder via skype; ze moet een cadeau voor zichzelf kopen. Och arme. Nadat we kort iemand op afspraak gesproken hebben, is het al middag. Vanaf hier ligt de dag helemaal open en dat geeft ons de vrijheid om een nieuwe strategie toe te passen; overvallen, verrassen, spontaan op de bonnefooi. SIDO is ons eerste slachtoffer en ik besef dat het een uiterst vruchtbare of uiterste teleurstellende dag kan worden. Goed of slecht, zo simpel lijkt het. De daladala loodst ons van het universiteitsterrein naar de stadsregio Ubungo, vanaf daar lopen we een eind in naar wat ons de goede richting lijkt, halverwege springen we in een bus waarin het is alsof we in de film Speed zijn beland – het vehikel raast voort over een weg die zich daar eigenlijk niet voor leent – puur op het gevoel stappen we uit, waarna we een taxi nemen voor het laatste stuk naar SIDO en waaruit blijkt dat we op exact het juiste punt zijn uitgestapt. Geen voorbereiding, geen plan, geen idee, niks, maar we staan wel voor de poort van het kleine industrie terrein SIDO: Small Industries Development Organization.

Mission impossible
De tune van die film galmt onophoudelijk door mijn hoofd en ik waan me Ethan Hunt. De bewaker schudden we af met een list; eerst overdonderen we hem met vloeiend Swahili, zo ver als ons vocabulaire reikt, om hem vervolgens voldoende af te leiden dat we ongemerkt langs hem heen glippen. Dat is het makkelijke gedeelte merken we al snel. Voordat de bewaker kans ziet om ons te zien duiken we door de eerste open deur die we tegenkomen. Eureka! SIDO Office. Een smalle gang met links en rechts deuropeningen naar kleine kantoorruimtes. Het is stil, akelig stil. Voorzichtig steek ik mijn hoofd om het eerste kozijn. Ach en wee, de uitdaging die daarachter ligt. Het is als een sprookje: versla eerst de draak en pas op dat je geen oogcontact maakt want dan versteen je net als bij Medusa. Wel, gelukkig voor ons blijkt het een schele medusa die alleen haar eigen neus kan verstenen. We sluipen verder en lezen de naambordjes totdat we de goede hebben gevonden: Mr Meena, regional manager. Wanneer de twee nagelvijlende dames met vuurrode lipstift op even niet opletten, schieten we voorbij hun hokje in het voorportaal en glippen we door de deur het kantoor van Meena in. Wat we daar aantreffen, valt het beste te omschrijven als een combinatie van Guido Weers – docent rechten op Fontys – en (wonderbaarlijk) ongestelde man. Toch zetten we door...

Its all good
De ietwat gezette man met grijzend haar en bril is verrast door ons bezoek. Ja, het verrassingselement werk altijd, bijna altijd. Hij vertelt over SIDO en wij over ons project. Het is duidelijk dat SIDO ons wat te bieden heeft. Wanneer mijn oog op zijn laptop achtergrond valt, waar de Kilimanjaro schittert, en ik een opmerking plaats, begint de Meena ineens te stralen. “I am from Marangu, Kilimanjaro, it is my home place!” Iedereen heeft ergens een knopje zitten die je in kunt drukken en ik heb zojuist de zijne gevonden. We vertellen hem over onze plannen met de berg en hij wenst ons het allerbeste. “You boys are young and strong, you will both manage, I am sure of that!” Bedankt voor het vertrouwen. Volgende week donderdag komen we weer terug om Jonathan te spreken, een man die ons meer gaat vertellen over zeep.

Industrial revolution
Wanneer we na het gesprek met Meena over het terrein dwalen is het alsof ik een geschiedenisboek opensla en de zwartwit foto over de indrustriele revolutie in Engeland tot leven komt; stalen weefmachines stampen en dreunen onder lagen stof; flinterdunne draden bekomen lakens in een slecht geventileerde ruimte; en de arbeiders schijnen onwetend te zijn over de gevaren voor hun leven en hun gezondheid. Europa nam de stoomtrein meer dan een eeuw geleden, maar Afrika is er achteraan gehold. Een blauwe stofjas die te ruim valt voor de magere arbeider verwelkomt ons hartelijk, geeft ons een hand en vertelt meteen van alles over de ambachtelijke werkplaats. Vanzelfsprekend komt dit in Nederland niet meer voor, althans niet onder deze omstandigheden, maar toch heeft het wel iets. Het is alsof ik een stap terug in de tijd zet en dat heeft zijn charme. Niet alles draait om hoger, sneller, meer en beter, want soms gaat dan charme verloren en dat is zonde.

Essential oils and herbals
Eerder in dit verslag schreef ik dat vandaag ofwel succesvol ofwel teleurstellend zou worden. Inmiddels weet ik dat het eerste waar is. In de uiterste hoek van het terrein vinden we een kleine onderneming in oliën en kruiden. We hoeven niet eens op onszelf naar binnen te gaan, nee, een man wenkt en gebaart ons dat we van harte welkom zijn en een kijkje moeten nemen. Het is alsof ze het ruiken, maar waarschijnlijk zien ze twee blanke mannen die potentie in hun spoor meebrengen. Hoe het ook zij, het maakt niet uit. De directeur, een beleerde man met studies aan universiteiten in Dar es Salaam, Newcastle en Dresden, steekt van wal over zijn business en plannen. Hij wil groeien en de Europese markt dienen met zijn handelswaar: shampoo, kruiden, oliën en (vloeibare) zepen. Wij zijn van harte welkom en we hoeven het maar te vragen als we iets willen weten en hij zal alles vertellen over wat hij doet en wat we willen weten. Sterker nog, we hoeven het niet eens te vragen, geloof ik, want de man is een ware spraakwaterval.

Freedom, freedom!
Na de spraakwaterval vallen we nog even binnen bij Asili Products Medicinal Herbals waar we met Mary aan de praat te raken. Moringa en Jatropha blijken toverwoorden en de vrouw praat honderd uit. Het dunkt me dat Jatropha, Moringa en Neem een gouden driehoek vormen of iets dergelijks, een beetje als de Triforce in de legendarische Zelda spellen van Nintendo. Een dag volgens de Griekse kalender komt langzaam maar zeker tot een eind. Het is tijd om te gaan, om de file nog voor te zijn en om te rusten. In de taxi laat ik de spontaan gevormde dag de revue passeren en ik trek een conclusie waarover ik tevreden ben. De bonnefooi, vrij en spontaan, dat werpt vruchten af. In tegenstelling tot in Nederland, waar de cultuur – of beter gezegd de verkrachte cultuur – spontaniteit niet meer accepteert of op waarde inschat, geloof ik. Zo is het.